The emerging field of synthetic biology, the designing and construction of biological parts, devices and systems for useful purposes, may simultaneously resolve some issues and raise others. In order to develop applications robustly and in the public interest, it is important to organize reflexive strategies of assessment and engagement in early stages of development. Against this backdrop, initiatives related to the concept of Responsible Research and Innovation have also appeared. This paper describes such an initiative: the construction of future scenarios (...) to explore the plausibility and desirability of potential synthetic biology innovations. We guided teams of synthetic biology students who participated in the large international Genetically Engineered Machines competition, in constructing scenarios aimed at exploring the plausibility and desirability of potential synthetic biology innovations. In this paper we aim to examine to what extent, and how, constructing such future scenarios contributes to RRI. In order to do so, we conducted observations and interviews to understand what kind of learning and reflection was promoted by constructing the scenarios in terms of four dimensions, which are discussed prominently in the literature on RRI: anticipation, inclusion, reflexivity and responsiveness. While we focus on how constructing future scenarios can contribute to strengthening RRI at a project level, we also consider how far our experiment may foster RRI in the iGEM competition in general, and perhaps even inspire constructive collaboration between ‘social scientists’ and ‘natural scientists’ in the context of larger scientific research programmes. (shrink)

Background Confidentiality is one of the central preconditions for clinical ethics support (CES). CES cases which generate moral questions for CES staff concerning (breaching) confidentiality of what has been discussed during CES can cause moral challenges. Currently, there seems to be no clear policy or guidance regarding how CES staff can or should deal with these moral challenges related to (not) breaching confidentiality within CES. Moral case deliberation is a specific kind of CES. Method Based on experiences and research into (...) MCD facilitators’ needs for ethics support in this regard, we jointly developed an ethics support tool for MCD facilitators: the Confidentiality Compass. This paper describes the iterative developmental process, including our theoretical viewpoints and reflections on characteristics of CES tools in general. Results The content and goals of the ethics support tool, which contains four elements, is described. Part A is about providing information on the concept of confidentiality in MCD, part B is a moral compass with reflective questions, part C focuses on courses of action for careful handling of moral challenges related to confidentiality. Part D contains general lessons, best practices and tips for dealing with confidentiality in future cases. Conclusions This paper concludes with providing some lessons-learned related to developing ethics support tools and some reflections on issues of quality and normativity of ethics support tools. (shrink)

John Ryan, American Progressive, was the paramount figure in the Social Action Department and its role in great part reflected his own intellectual development.

Although the Association of Catholic Trade Unionists officially accepted Catholic corporate theory, its primary concerns were aiding trade unionism and attacking Communist influence in the labor movement.

Because wicked problems are beyond the scope of normal, industrial-age engineering science, sustainability problems will require reform of current engineering science and technology practices. We assert that, while pluralism concerning use of the term sustainability is likely to persist, universities should continue to cultivate research and education programs specifically devoted to sustainable engineering science, an enterprise that is formally demarcated from business-as-usual and systems optimization approaches. Advancing sustainable engineering science requires a shift in orientation away from reductionism and intellectual specialization (...) towards integrative approaches to science, education, and technology that: draw upon an ethical awareness that extends beyond the usual bounds of professional ethics or responsible conduct of research to include macroethics, adopt anticipatory and adaptive approaches to unintended consequences resulting from technological innovation that result in more resilient systems, and cultivate interactional expertise to facilitate cross-disciplinary exchange. Unfortunately, existing education and research training programs are ill-equipped to prepare scientists and engineers to operate effectively in a wicked problems milieu. Therefore, it is essential to create new programs of graduate education that will train scientists and engineers to become sustainable engineering science experts equipped to recognize and grapple with the macro-ethical, adaptive, and cross-disciplinary challenges embedded in their technical research and development programs. Content Type Journal Article Category Articles Pages 1-18 DOI 10.1007/s10806-011-9342-2 Authors Thomas Seager, School of Sustainability and The Built Environment, Arizona State University, Phoenix Metropolitan Area, AZ, USA Evan Selinger, Department of Philosophy, Rochester Institute of Technology, Henrietta, NY, USA Arnim Wiek, School of Sustainability, Arizona State University, Phoenix Metropolitan Area, AZ, USA Journal Journal of Agricultural and Environmental Ethics Online ISSN 1573-322X Print ISSN 1187-7863. (shrink)

Technological innovation in general, and nanotechnology development in particular, happens often disconnected from people and places where these technologies eventually play out. Over the last decade, a diversity of approaches have been proposed and developed to engage people in the innovation process of nanotechnology much earlier than in their conventional role as consumers. Such “upstream” engagements are conducted at stages when nanotechnology products and services are still amenable to reframing and modification. These engagement efforts have enhanced technological literacy among stakeholders (...) and the general public. Yet, there is still potential for other types of impacts by leveraging links between nanotechnology and people’s everyday experiences. The present study explores a novel approach for participatory nanotechnology assessment and design, called Collaborative On-site Technology Exploration. The approach allows nanoscale scientists and engineers to explore nanotechnologies where they matter to people and places. We conducted a series of COTEs in the Gateway district in Phoenix addressing community challenges of renewable energy supply, water contamination, and public health issues. COTEs are proposed as a step toward bringing together nanoscale scientists and engineers and community stakeholders in need for solutions to urban challenges. (shrink)

International treaties, conventions and declarations have been developed in an attempt to establish a world in which people s basic rights and needs are provided for. An increasing number of states have ratified and incorporated them into their national legislations. But are such norms and values truly universal? And with states no longer being the only actors that shape global developments, what can be said about the role of social contracts between state and society for shaping the agenda of international (...) cooperation? And how do these social contracts develop in heterogeneous societies? If people themselves are the main drivers behind development, what does this imply for foreign aid?These and other questions are addressed in "Global Values in a Changing World," the 2010-2011 lecture series organized by the Netherlands Chapter of the Society for International Development. This volume combines views and recommendations by international experts, academics, and activists, and analyzes the connection between internationally agreed norms, standards, goals, and common goods, and the way they can be realized in a world that is both globalized and localized.". (shrink)

Background: Patient participation in clinical ethics support services has been marked as an important issue. There seems to be a wide variety of practices globally, but extensive theoretical or empirical studies on the matter are missing. Scarce publications indicate that, in Europe, patient participation in CESS varies from region to region, and per type of support. Practices vary from being non-existent, to patients being a full conversation partner. This contrasts with North America, where PP seems more or less standard. While (...) PP seems to be on the rise in Europe, there is no data to confirm this. This study sought a deep understanding of both habits and the attitudes towards PP in the Netherlands, including respondents’ practical and normative perspectives on the matter. Methods and Results: We developed a national survey on PP for Dutch CESS staff. Our survey comprised a total of 25 open and close-ended questions, focused on four topics related to PP goals of CESS, status quo of PP, ideas and ideals concerning PP, and obstacles for PP. Discussion: The four most important findings were that: Patient participation in Dutch CESS is far from standard. Views on patient participation are very much intertwined with the goals of ethics support. Hesitations, fears and perceived obstacles for PP were not on principle and Most respondents see PP as a positive opportunity, yet requiring additional training, practical guidance and experience. Conclusions: Various normative reasons require PP. However, PP seems far from standard and somewhat rare in Dutch CESS settings. Our respondents did not raise many principled objections to PP. Instead, reasons for the lack of PP are intertwined with viewpoints on the goals of CESS, which seemingly focus on supporting health care professionals. Training and practical guidance was thought to be helpful for gaining experience for both CESS staff and HCPs. (shrink)

The aim of this research was to gain insight into the experiences and perspectives of individual members of a Medical Research Ethics Committee regarding their individual roles and possible tensions within and between these roles. We conducted a qualitative interview study among members of a large MREC, supplemented by a focus group meeting. Respondents distinguish five roles: protector, facilitator, educator, advisor and assessor. Central to the role of protector is securing valid informed consent and a proper risk-benefit analysis. The role (...) of facilitator implies that respondents want to think along with and assist researchers in order to help medical science progress. As educators, the respondents want to raise ethical and methodological awareness of researchers. The role of advisor implies that respondents bring in their own expertise. The role of assessor points to contributing to the overall evaluation of the research proposal. Various tensions were identified within and between roles. Within the role of protector, a tension is experienced between paternalism and autonomy. Between the role of protector and facilitator tensions occur when the value of a study is questioned while risks and burdens for the subjects are negligible. Within the role of assessor, a tension is felt between the implicit nature of judgments and the need for more explicit formulations. Awareness of various roles and responsibilities may prevent one-sided views on MREC work, not only by members themselves, but also by researchers. Tensions within and between the roles require reflection by MREC members. (shrink)

The aim of this research was to gain insight into the experiences and perspectives of individual members of a Medical Research Ethics Committee regarding their individual roles and possible tensions within and between these roles. We conducted a qualitative interview study among members of a large MREC, supplemented by a focus group meeting. Respondents distinguish five roles: protector, facilitator, educator, advisor and assessor. Central to the role of protector is securing valid informed consent and a proper risk-benefit analysis. The role (...) of facilitator implies that respondents want to think along with and assist researchers in order to help medical science progress. As educators, the respondents want to raise ethical and methodological awareness of researchers. The role of advisor implies that respondents bring in their own expertise. The role of assessor points to contributing to the overall evaluation of the research proposal. Various tensions were identified within and between roles. Within the role of protector, a tension is experienced between paternalism and autonomy. Between the role of protector and facilitator tensions occur when the value of a study is questioned while risks and burdens for the subjects are negligible. Within the role of assessor, a tension is felt between the implicit nature of judgments and the need for more explicit formulations. Awareness of various roles and responsibilities may prevent one-sided views on MREC work, not only by members themselves, but also by researchers. Tensions within and between the roles require reflection by MREC members. (shrink)

Depletion of mitochondrial endo/exonuclease G‐like (EXOG) in cultured neonatal cardiomyocytes stimulates mitochondrial oxygen consumption rate (OCR) and induces hypertrophy via reactive oxygen species (ROS). Here, we show that neurohormonal stress triggers cell death in endo/exonuclease G‐like‐depleted cells, and this is marked by a decrease in mitochondrial reserve capacity. Neurohormonal stimulation with phenylephrine (PE) did not have an additive effect on the hypertrophic response induced by endo/exonuclease G‐like depletion. Interestingly, PE‐induced atrial natriuretic peptide (ANP) gene expression was completely abolished in endo/exonuclease (...) G‐like‐depleted cells, suggesting a reverse signaling function of endo/exonuclease G‐like. Endo/exonuclease G‐like depletion initially resulted in increased mitochondrial OCR, but this declined upon PE stimulation. In particular, the reserve capacity of the mitochondrial respiratory chain and maximal respiration were the first indicators of perturbations in mitochondrial respiration, and these marked the subsequent decline in mitochondrial function. Although pathological stimulation accelerated these processes, prolonged EXOG depletion also resulted in a decline in mitochondrial function. At early stages of endo/exonuclease G‐like depletion, mitochondrial ROS production was increased, but this did not affect mitochondrial DNA (mtDNA) integrity. After prolonged depletion, ROS levels returned to control values, despite hyperpolarization of the mitochondrial membrane. The mitochondrial dysfunction finally resulted in cell death, which appears to be mainly a form of necrosis. In conclusion, endo/exonuclease G‐like plays an essential role in cardiomyocyte physiology. Loss of endo/exonuclease G‐like results in diminished adaptation to pathological stress. The decline in maximal respiration and reserve capacity is the first sign of mitochondrial dysfunction that determines subsequent cell death. (shrink)

Prenatal expectations about what children will be like after birth may provide a context for how parents perceive their infant's actual temperament. We examined how these expectations and perceptions are associated and together predict early parenting behavior, with parenting behavior in turn predicting changes in temperament. Reports of 125 families about their expectations of their unborn child's temperament, their infant's temperament at 4 and 12 months post-partum, and their hostile, responsive, warm, and overprotective parenting were included. We also included data (...) from an independent sample of 168 mothers, with the same measures, except that mothers reported on Big Five personality traits at T1. Results indicated that in both samples, parents' expectations were positively associated with perceptions of infant temperament. Prenatal expectations and newborn temperament independently predicted parenting behavior, and maternal and paternal parenting in turn predicted infant temperament at T3, controlling for infant temperament at T2. Although overall findings indicated associations between a more difficult temperament and more negative/less positive parenting, significant combinations of specific traits and parenting behaviors were sample-specific—indicating that more research is necessary to draw a conclusion about specific links. Both maternal and paternal expectations about their unborn child's temperament appear to carry over into the postpartum reality and provide a context for shaping early interactions between caregivers and their children, which may further shape the developing temperament of the child. (shrink)

cz. 2. Demokryt, Sokrates, Platon, Arystoteles.

Article Zofia A. Brzozowska / Mirosław J. Leszka / Kirił Marinow/ Teresa Wolińska (eds.). Widmo Mahometa, cień Samuela. Cesarstwo bizantyńskie w relacji zprzedstawicielami innych religii i kultur (VII–XV wiek) was published on February 1, 2021 in the journal Byzantinische Zeitschrift (volume 114, issue 1).

According to the new Eurostat’s and Gus’s research, in Poland and in the other European countries the population’s aging process is proceeding. In the researchers’ opinion, the growth of the number of the old causes the constant rise in the demand of health services. Because of that, from among different goods, the health is the most precious to humans. As Kazimierz Szewczyk has correctly established, the health value is high, because it belongs to limited resources. Not all of the medical (...) services are guaranteed by healthcare system, therefore the need of implementing economical rules in the process of allocation of limited health values important. In the opinion of numerous doctors, psychologists and ethics, e.g. Jarosław Derejczyk, Barbara Bień, Janina Kokoszka-Paszkot and Joanna Szczygieł patients who are old belong to disadvantaged group. The patients are not given the priority in access to health benefits, and they are also discrimanated. In this article I am going to enumerate and describe the medical methods, that are used in economical distribution of health care benefits. Later I’ll explain, why during distribution of benefits, the quality of life of old people, and not only their register age, should be taken into consideration. (shrink)

Attitudes towards elder people in society depend on the pace of its technological and economical development. Fast changes not only encourage discrimination on the ground of age but also blur the perception of both individual and collective benefits from the extension of life length. This article emphasizes the necessity of finding new ideas of elders’ active social participation. Furthermore it points out the conceptions of creating city areas that favor development and integration of all age groups. It underlines the significance (...) of older generations in process of sustaining cultural continuity in information and knowledge societies by contrasting those ideas with the wisdom society project. ** Ocena obecności ludzi starych w społeczeństwie zależy od tempa rozwoju technologicznego i gospodarczego. Szybkie zmiany sprzyjaj¸a} dyskryminacji ze wzglȩdu na wiek oraz przyczyniaj¸a} siȩ do niedostrzegania jednostkowych i zbiorowych korzyści płyn¸a}cych ze wzrostu długości życia ludzkiego. Artykuł zwraca uwagȩ na niezbȩdność poszukiwania pomysłów aktywnego uczestnictwa seniorów w życiu społecznym, jak też przybliża koncepcjȩ kreowania przestrzeni miejskich sprzyjaj¸a}cych rozwojowi i integracji wszystkich grup wiekowych. Praca podkreśla znaczenie starszego pokolenia w procesie utrzymania ci¸agłości kulturowej w społeczeństwach informacyjnych i społeczeństwach wiedzy poprzez przeciwstawienie tych idei projektowi społeczeństwa m¸adrości. (shrink)

Proces starzenia się społeczeństw stanowi istotne wyzwanie dla krajów Unii Europejskiej. W napływie emigrantów z młodszych regionów świata - głównie Azji i Afryki - dostrzega się sposobu na uzupełnienie malejących zasobów pracy, co prowadzi do wzrostu obaw w zakresie możliwości ich integracji w wymiarze międzypokoleniowym ze społecznościami przyjmującymi. Jednocześnie upatruje się korzyści z migracji seniorów oraz możliwości kształtowania gospodarek regionalnych i lokalnych tak by sprzyjały zaspokajaniu ich potrzeb. Celem opracowania jest przybliżenie koncepcji ageizmu (dyskryminacji ze względu na wiek) w formie (...) zwielokrotnionej, zarządzania różnorodnością, polityki kreatywności oraz związków wielokulturowości z konstruowaniem srebrnych gospodarek. Podsumowanie zawiera potencjalne kierunki dalszych badań nad wielokulturowymi aspektami srebrnej gospodarki. ** Process of ageing is important challenge for European Union countries. Influx of immigrants from younger regions of the world - mainly in Asia and Africa - is considered to be a way of supplementing dwindling labour resources, which leads to an increase in concern for their possible inclusion in the intergenerational dimension of the host communities. At the same time sees the benefits of migration and seniors opportunities to develop regional economies and encourage local authorities in order to meet their needs. Aim of this paper is to present concepts of multiple age discrimination, diversity management, creativity policy and relationships of multicultural society with construction of silver economies. Summary contains potential directions for further research on multicultural aspects of silver economy. (shrink)

Wiek osiemnasty – wiek rozumności, wyzwalania umysłu z błędów, doskonalenia i rozwoju ludzkości – często uważa się także za szczególnie istotny czas postępowej dyskusji o kobiecie, jej roli społecznej, czas torujący drogę do jej instytucjonalnej edukacji i w konsekwencji emancypacji. Analizując treści prac znaczących myślicieli Oświecenia, należy jednak dojść do wniosku, że Kantowskie słowa wskazujące jako ideę przewodnią Oświecenia: „Odważ się posługiwać własnym rozumem!”, nie odnoszą się do kobiety. Podmiotem myślenia filozoficznego pozostaje mężczyzna, choć używany w dziełach filozoficznych tego okresu (...) z upodobaniem i konsekwencją termin „człowiek” może pozornie wskazywać na ogólne zainteresowanie obiema płciami i równe traktowanie mężczyzn i kobiet. Kobiety nadal postrzega się jako istoty niższe pod względem umysłowym. Umieszcza się je w pułapce małżeństwa rozumianego jako związek tworzący „jedną osobę moralną”, czy też „jedną osobę duchową”. Zmiany w edukacji kobiet, choć w dobie Oświecenia się dokonały, nadal polegają na kontroli wiedzy im przekazywanej, a nadto wiedzy ukierunkowanej na uformowanie określonych cech związanych z rolą żony i matki. Wskazane zagadnienia w artykule są rozważane na przykładzie trzech myślicieli Oświecenia: J.-J. Rousseau, I. Kanta oraz H. Kołłątaja. (shrink)

Poniższe opracowanie obejmuje zasadniczo wiek XX. Nawiązuje jednak do pewnych dokumentów i faktów z XIX w., które miały znaczny wpływ na kształt filozofii jezuitów w XX w. Chodzi zwłaszcza o nową wersję dawnej Ratio studiorum z 1832 r. oraz o encyklikę Aeterni Patris z 1879 r. Badając dzieje filozofii jezuitów w Polsce, można wyróżnić: 1) filozofia związana z nauczaniem, głównie w Wydziale Filozoficznym Towarzystwa Jezusowego w Krakowie, oraz 2) filozofia pozaszkolna, a więc nie związana ścisłej z nauczaniem.

Poniższe opracowanie obejmuje zasadniczo wiek XX. Nawiązuje jednak do pewnych dokumentów i faktów z XIX w., które miały znaczny wpływ na kształt filozofii jezuitów w XX w. Chodzi zwłaszcza o nową wersję dawnej Ratio studiorum z 1832 r. oraz o encyklikę Aeterni Patris z 1879 r. Badając dzieje filozofii jezuitów w Polsce, można wyróżnić: 1) filozofia związana z nauczaniem, głównie w Wydziale Filozoficznym Towarzystwa Jezusowego w Krakowie, oraz 2) filozofia pozaszkolna, a więc nie związana ścisłej z nauczaniem.

Wiek XVII zaznaczył się w filozofii europejskiej wydarzeniami, które doprowadziły do trwałych zmian w intelektualnym obliczu starego kontynentu. Na owe wydarzenia składają się nie tylko prace Kartezjusza, otwierające przestrzeń do badań nad filozofią świadomości, lecz także procesy związane z powstaniem nowożytnego przyrodoznawstwa. Zostały one zapoczątkowane przez odkrycia Galileusza i znalazły swoje zwieńczenie w dziele Izaaka Newtona: Philosophiae naturalis principia mathematica. Cechą charakterystyczną wspomnianego stulecia jest żywa wymiana myśli naukowej poprzez zakładanie towarzystw naukowych, jak również przez korespondencji prowadzoną pomiędzy przedstawicielami różnych (...) dziedzin nauki, filozofii i sztuki. O rozmiarach tej działalności świadczy chociażby zbiór 15 tysięcy listów zgromadzonych w Bibliotece Królewskiej w Hanowerze, które składają się na korespondencji niemieckiego filozofa Gottfrieda Wilhelma Leibniza. Spuścizna korespondencyjna zgromadzona w bibliotekach i rozsiana po różnych archiwach jest cennym źródłem materiałów do badań nad filozofią XVII wieku. (shrink)

Wiek XVII zaznaczył się w filozofii europejskiej wydarzeniami, które doprowadziły do trwałych zmian w intelektualnym obliczu starego kontynentu. Na owe wydarzenia składają się nie tylko prace Kartezjusza, otwierające przestrzeń do badań nad filozofią świadomości, lecz także procesy związane z powstaniem nowożytnego przyrodoznawstwa. Zostały one zapoczątkowane przez odkrycia Galileusza i znalazły swoje zwieńczenie w dziele Izaaka Newtona: Philosophiae naturalis principia mathematica. Cechą charakterystyczną wspomnianego stulecia jest żywa wymiana myśli naukowej poprzez zakładanie towarzystw naukowych, jak również przez korespondencji prowadzoną pomiędzy przedstawicielami różnych (...) dziedzin nauki, filozofii i sztuki. O rozmiarach tej działalności świadczy chociażby zbiór 15 tysięcy listów zgromadzonych w Bibliotece Królewskiej w Hanowerze, które składają się na korespondencji niemieckiego filozofa Gottfrieda Wilhelma Leibniza. Spuścizna korespondencyjna zgromadzona w bibliotekach i rozsiana po różnych archiwach jest cennym źródłem materiałów do badań nad filozofią XVII wieku. (shrink)

Recenzja książki: Richard Holmes, Wiek cudów. Jak odkrywano piękno i grozę nauki, tłum. Ewa Morycińska-Dzius, Seria: Wiedza i Życie – Orbity Nauki, Prószyński i S-ka, Warszawa 2010, ss. 656.

Zusammenfassung Die rasanten Entwicklungen im Bereich der Künstlichen Intelligenz und Robotik stellen nicht nur die Ethik, sondern auch das Recht vor neue Herausforderungen, gerade im Bereich der Medizin und Pflege. Grundsätzlich hat der Einsatz von KI dabei das Potenzial, sowohl die Heilbehandlungen als auch den adäquaten Umgang im Rahmen der Pflege zu erleichtern, wenn nicht sogar zu verbessern. Verwaltungsaufgaben, die Überwachung von Vitalfunktionen und deren Parameter sowie die Untersuchung von Gewebeproben etwa könnten autonom ablaufen. In Diagnostik und Therapie können Systeme (...) die behandelnde Ärztin unterstützen. Intelligente Betten ermöglichen eine Frühmobilisierung der Patient:innen bei gleichzeitig geringerem Personalaufwand. Gleichwohl birgt der Einsatz der Systeme rechtliche Herausforderungen. So besteht das Risiko einer Verletzung der beteiligten Personen. Im Gegensatz zu herkömmlichen Technologien „leidet“ KI unter der „Black-Box-Problematik“: Die von den Systemen generierten Ergebnisse sind nicht mehr vollständig vorhersehbar und nachvollziehbar. Der Einsatz birgt unbekannte und unkalkulierbare Risiken, was sich insbesondere auf die zivilrechtliche Haftung und strafrechtliche Verantwortung auswirkt. Wem die Entscheidungen der Systeme normativ zuzurechnen sind, ist eine Kernfrage des juristischen Diskurses. Die aus praktikabilitätsgründen naheliegende Wahl, dem letztentscheidenden Menschen das Verhalten eines KI-Systems zuzurechnen, überzeugt nicht in allen Fällen, sondern degradiert ihn häufig zum symbolischen Haftungsknecht und legt ihm einseitig die Risiken der Technologien auf. Weiterhin ergeben sich im Bereich der Medizin und Pflege Fragen hinsichtlich der Zulassung von KI-Systemen, da die Maschinen während der Nutzung weiterlernen und so ihren strukturellen Aufbau kontinuierlich verändern. Es ist daher angebracht, sich frühzeitig mit dem Konfliktpotential aus ethischer und rechtlicher Sicht auseinander zu setzen, um einer potenziellen gesellschaftlichen Angst vor derartigen Systemen vorzubeugen und einen praxisgerechten Handlungsrahmen zu schaffen. (shrink)

Rozważania o moralności i etyczności uczonych oraz wiedzy będącej efektem ich prac, sugerują, że twórcy i ich dzieła powinni być obdarzeni jakimiś wyjątkowymi predyspozycjami moralnymi, poznawczymi oraz intelektualnymi, a zatem muszą funkcjonować jakieś pożądane i akceptowane wzorce „cnót”, którymi powinien szczycić się uczony, a także sama nauka. Pojawia się pytanie, jakie miałyby one być? Powyższa kwestia jest interesująca w kontekście dyskursu kształtującego oblicze nauki nowożytnej, dyskursu, w którym formułowano oczekiwania, co do etyczności, moralności nauki i uczonych. Można byłoby powiedzieć, że (...) te oczekiwania mają znaczenie także i dzisiaj, mimo że zmieniła się nauka, społeczeństwa i ustroje oraz wymagania ludzi wobec nauki. Uprawianie nauki wymagało (i nadal wymaga) swobody twórczej. Jednakże instytucjonalizacja środowiska akademickiego zakładała podległość wobec władz, podległość, która generowała (i generuje) napięcie między potrzebą niezależności naukowej, a wymaganiami „sponsorów”. Także relacje między nauką, a polityką były przedmiotem rozważań wielu uczonych i filozofów, szczególnie gdy uwzględnimy aspekt moralności nauki i moralnej odpowiedzialności uczonych. Rozważania na ten temat są efektem lektury książki Richarda Holmesa Wiek cudów. Jak odkrywano piękno i grozę nauki, w której autor – opisując życiorysy uczonych, ale przede wszystkim ich dokonania oraz przeciwności, na jakie natrafiali – nieustannie podkreśla moralne i etyczne aspekty związane z osobowością uczonych i ich działalnością. (shrink)

Marcel Gauchet to mało znany w Polsce historyk i filozof francuski. Żadna z jego książek nie została do tej pory przetłumaczona na język polski. Dostępny w tym języku jest jeden z esejów pochodzący z La démocratie contre elle-même (Demokracja przeciwko sobie samej), opublikowany w kwartalniku „Res Publica Nowa” w grudniu 2002 r. pt. Nowy wiek osobowości. Próba psychologii współczesnej, przełożony i opracowany przez Wiktora Dłuskiego. W tekście tym Gauchet stawia tezę o mającej miejsce we współczesnym świecie rewolucji antropologicznej, polegającej na (...) zmianie roli rodziny ze wspólnoty ustanawiającej i podtrzymującej więzi społeczne na grupę społeczną niemającą wpływu na kształt życia społecznego. Przybliżenie sylwetki Gaucheta wydaje się niezbędne, albowiem jego myśl stanowi ważki i godny uwagi głos w dyskusji nad stanem współczesnej polityki oraz świata. -/- W niniejszym artykule skupię się na dwóch poruszonych przez Gaucheta zagadnieniach. Pierwsze z nich to ideologiczne konsekwencje ostatniego kryzysu gospodarczego, m. in. pokonanie lewicowej frakcji politycznej przez prawicową czy kryzys demokracji objawiający się dominacją interesów jednostkowych nad wspólnotowymi. Drugą kwestię stanowi kryzys liberalizmu polegający na występowaniu dwóch sprzecznych trendów na scenie politycznej, mianowicie,dominacji idei państwa interwencjonistycznego, dążącego do zbudowania dobrze funkcjonującego państwa opiekuńczego oraz rosnącego w siłę domagania się praw jednostki, co odbywa się, zdaniem Gaucheta, kosztem państwa. -/- Źródła będące podstawą niniejszego tekstu to przede wszystkim wywiad Macieja Nowickiego z Marcelem Gauchetem pt. Nie ma już lewicy, prawica zwyciężyła na zawsze opublikowany w miesięczniku „Europa. Magazyn Idei Newsweeka” w 2009 r. oraz wydane w 2007 r. I i II tom L’Avènement de la démocratie (Nadejście demokracji) Gaucheta. (shrink)

Mówiąc o historii frazeologii języka niemieckiego, należy wyróżnić dwie zasadnicze fazy. Pierwsza z nich to odległy okres sięgający jeszcze XVII w., kiedy to w centrum zainteresowania badaczy stały paremia. Na tym etapie określanie zainteresowania frazeologizmami terminem dyscyplina byłoby nieco na wyrost. Autorzy tego okresu ograniczali się bowiem do inwentaryzacji funkcjonujących w języku przysłów. W tym miejscu należy wspomnieć takie nazwiska, jak Peters czy Schottel, których prace ze względu na jakość zasługują na szczególne uznanie. Do wieku XIX nie doszło do przełomu (...) w badaniach nad frazeologizmami. Jedynym godnym uwagi jest fakt, że pojawia się termin idiomatyczność, jedna z głównych cech związków frazeologicznych, wprowadzony przez Paula. Zaowocowało to pracami, których autorzy starali się w oparciu o to kryterium dokonywać podziału zespołów wyrazowych Jednak ich zainteresowanie dalekie było jeszcze od szczegółowej analizy, a skupiało się wyłącznie na inwentaryzacji. Dopiero wiek XX za sprawą pracy Traité de stilistique franęaise Bally’ego przyniósł przełom w badaniach frazeologizmów i stworzył fundamenty, na których powstała nowa dziedzina językoznawstwa. Choć początkowo praca nie spotkała się z większym zainteresowaniem, to w latach trzydziestych i czterdziestych minionego wieku znalazła uznanie radzieckich badaczy. To dzięki takim językoznawcom, jak Vinogradov czy Černyševa nastąpił istny renesans badań związków frazeologicznych, który ostatecznie doprowadził tam do wykrystalizowania się w latach czterdziestych XX w. frazeologii jako uznanej dyscypliny językoznawstwa. Osiągnięcia radzieckiej frazeologii przeniosła na grunt niemieckiej lingwistyki Ruth Klappenbach pod koniec lat sześćdziesiątych XX w. W roku 1970 Irina Černyševa opublikowała szczegółową pracę, poświęconą niemieckiej frazeologii. Powstałe później publikacje takich autorów, jak Koller, Pilz, Burger czy Fleischer, stały się żelaznym kanonem frazeologii języka niemieckiego i na stałe ugruntowały pozycję nowej dyscypliny. Kolejne publikacje autorów z całego świata, mające często charakter interdyscyplinarny, ukazują wciąż nowe kierunki badań frazeologizmów. Tym samym stanowią one nieoceniony wkład w dalszy rozwój niemieckiej frazeologii. (shrink)

Archiwa zbierające dziedzictwo Henryka Sienkiewicza rozproszone są po całej Polsce. Znajdują się w nich zbiory materialne (wizytówki, przedmioty osobiste, książki, ubrania), jak i rękopisy pisarza. Autorka omawia zasób zbioru Ossolińskiego, który można podzielić na dwie części: rękopisy i bruliony zgromadzone w połowie XX wieku oraz nowe zbiory, pozyskane przez Ossolineum w 2018 roku. To nowe Archiwum Henryka Sienkiewicza zmienia nieco profil przechowywanych pamiątek. Nie są to już tylko rękopisy i listy, ale również zdjęcia, przedmioty związane z zawodem pisarza oraz pamiątki (...) po osobach bliskich Sienkiewiczowi. Nowe zbiory zgromadzone w Ossolineum pozwalają na rozszerzenie badań naukowych, które w tej chwili mogą już być prowadzone nie tylko w kierunku filologicznym (analizowanie rękopisów), ale też szerokich badań nad spuścizną materialną (np. artefakty codzienności). (shrink)

Praca zawiera pogłębioną analizę dwóch ważnych, powiązanych ze sobą doktryn – utylitaryzmu i liberalizmu. Ich powstanie i rozwój zbiega się z historią uprzemysłowionego świata Zachodu. XIX wiek to bez wątpienia okres pełnego rozkwitu liberalizmu w jego klasycznej postaci. John Stuart Mill (1806–1873) jest kluczową postacią w historii obydwu doktryn. Jego dialog z utylitaryzmem ma w tle współczesne dylematy i takież interpretacje.

Book review: Frans de Waal, _Wiek empatii. Jak natura uczy nas życzliwości_, tłum. Ł. Lamża, Copernicus Center Press, Kraków 2019, ss. 380.

Po Kartezjuszu wątpienie w istnienie Boga staje się zwolna elementem systematycznego myślenia. Wiek XVII to wyjście z ostatniego po średniowieczu stulecia, „które chce wierzyć” (Lucien Febvre), początek rewolucji naukowej i wyzwolenia od chrześcijańskich dogmatów. Taka wizja zdaje się przekonująca, potwierdzają ją pełne religijnych odniesień przednowoczesne teksty – czy jednak trzymanie się ich litery i rozwijanie na ich podstawie historii mentalności nie jest pochopne? Czy myślenie bez odwołania do Boga to specyficzne osiągnięcie nowoczesności? Polskie ujęcie filozofii wczesnonowożytnej spod znaku Leszka Kołakowskiego, (...) Stefana Swieżawskiego czy Krzysztofa Pomiana nie pozostawia wątpliwości: w epoce przednowoczesnej nie dało się myśleć o świecie, podmiocie czy wspólnocie bez Boga. Tymczasem należy wskazać na panujące przed XVII wiekiem stosunki władzy, uwarunkowania materialne (zwłaszcza wynalazek druku), sytuację wiedzy – a dalej na możliwe „sztuki działania” wbrew narzucanym schematom, w tym na zalążki pisemnego wyrażania nonkonformistycznych, groźnych dla samego autora refleksji. Każdą bowiem, nawet najszczelniej zamkniętą strukturę przebijają jej własne „linie ujścia”, każda ulega ciągłej autodekonstrukcji. Dzieje się to za pośrednictwem jednostek – dla omawianego okresu warto przyjrzeć się Mikołajowi z Kuzy, Pietro Pomponazziemu, Giordanowi Bruno i Michelowi de Montaigne. Nie dostrzegając w przednowoczesności takich jednostkowych możliwości myślenia bez Boga, a więc totalizując ją i ujednoznaczniając, reakcyjnie domagamy się jednolitości dla dzisiejszego świata. A przecież współczesność, jak i to, co ma dopiero nadejść, to zawsze różnorodność i wielość. Historia myślenia może i musi pomóc nam to rozumieć, byśmy nie popadali w – jakże nowoczesny – autorytaryzm. (shrink)

Wolfgang Harich (1923-1995) zählt zu den wichtigen und streitbaren Intellektuellen des 20. Jahrhunderts. Befreundet mit Georg Lukács, Bertolt Brecht und Ernst Bloch wirkte er als Philosoph, Historiker, Literaturwissenschaftler und durch sein praktisches politisches Engagement. Letzteres brachte ihm ab 1956 eine achtjährige Haftstrafe in der DDR ein. Die nachgelassenen Schriften Harichs erscheinen nun erstmals in einer achtbändigen Edition, die das unbequeme Werk des undogmatischen Querdenkers in seiner ganzen Breite widerspiegelt: von seinen Beiträgen zur Hegel-Debatte in der DDR über seine Abrechnung mit (...) der 68er-Bewegung im Westen bis zu seinen Überlegungen zu einer marxistischen Ökologie. Zum vorliegenden Band: Bereits in den 50er Jahren befasste sich Harich mehrfach mit Kant. Er referierte auf der so genannten Freiheitskonferenz im Frühjahr 1956 zu diesem Thema, der Tagungsbericht wurde jedoch von der SED nach der Auslieferung wieder eingezogen und fast vollständig vernichtet. Außerdem äußerte sich Harich auch innerhalb seiner Vorlesungen an der Berliner Humboldt-Universität ausführlich zu Kant als Begründer der deutschen idealistischen Philosophie. In den 60er Jahren griff er dann nach der Entlassung aus der Haft seine alten Forschungen wieder auf und setzte sie fort. Band 3 der Edition enthält nicht nur die frühen Arbeiten Harichs zu Kant. Zum Abdruck kommen auch Auszüge aus seinen Vorlesungen sowie das unvollendete Manuskript "Widerspruch und Widerstreit", in dem Harich sich äußerst kritisch mit der marxistischen Philosophie, namentlich mit Engels, Lenin und Plechanow auseinandersetzte. Präsentiert wird des Weiteren ein Auszug aus den Notizen und Exzerpten, die Harich während seiner Bautzener Haftzeit anfertigte. Diese betten das "Thema Kant" in die größeren Zusammenhänge ein - die Hegel-Debatte der frühen DDR-Philosophie, die Erbe-Pflege der DDR, die Diskussion um ein marxistisches Logik-Konzept sowie den Streit um die Bewertung der modernen Naturwissenschaften von Einstein bis Pawlow. (shrink)

cz. 1. Starożytność -- cz. 2. Średniowiecze -- cz. 3. Odrodzenie -- cz. 4. Wiek XVII -- cz. 5. Oświecenie -- cz. 6. Wiek XIX i pocz. XX -- cz. 7. Ważniejsze prądy i koncepcje wychowawcze w pedagogice 1.p. XX w. -- cz. 8. Szkolnictwo w Polsce 1918-1945.